گام نهایی

چندین احتمال برای سرنوشت توافق ژنو تصور میشود:

۱-یک توافق حداکثری:یک توافق حداکثری توافقی است که خواسته های دوطرف را تامین کند.با توجه به تضاد خواسته های دوطرف خوشبین ترین تحلیلگران نیز این امر را غیر ممکن میدانند.آیا ممکن است هم تحریم ها به طور کامل برطرف شود هم برنامه ی صنعتی هسته ای ایران محفوظ بماند و هم آمریکا راضی شود؟

2-تمدید مذاکرات: طرف آمریکایی در ظاهر درباره ی تمدید مذاکرات اظهار بی علاقگی میکند اما چندان هم بی رغبت نیست که مذاکرات کش پیدا کند چون بعد از مذاکره گزینه ی دیگری ندارند.در این سو اما تمدید توافق نامه بیش از این قابل قبول نیست و اگر مذاکرات بخواهد در این شرایط ادامه پیدا کند زمان به ضرر طرف ایرانی خواهد بود پس هرگونه مذاکره ای بعد از این باید فارق از تعهدات توافق اولیه باشد.

3-یک توافق میان برد:مسلما اگر توافقی در ژنو رخ دهد باید با رضایت نسبی طرفین همراه باشد.خبرهایی که از هیئت های مذاکره کننده به گوش میرسد حاکی از توافق بر سر 90% متن نهایی است.ولی اینکه بگوییم توافق نود درصد راه را طی کرده اشتباه است زیرا بحث و جدال اصلی بر سر همین ده درصد باقی مانده از متن است.

یک توافق میان برد احتمالا شامل موارد زیر است:

1-ثابت نگه داشتن ظرفیت تولید غنی سازی برای 8-10 سال

2-بازرسی های غیر متعارف آژانس از تاسیسات هسته ای ایران

3-تغییر طراحی راکتور اراک به منظور تولید پلوتونیوم کمتر

4-تعلیق و سپس لغو تحریم های مربوط به حوزه ی هسته ای در مدت توافق شده

5-خروج پرونده ی ایران از شورای امنیت به شرط اجرای تعهدات

6-عادی سازی پرونده ی ایران در شورای حکام پس از پایان مدت توافق

دو موضوع اساسی یعنی ظرفیت غنی سازی و چگونگی لغو تحریم ها همان ده درصدی است که توافق بر سر آن مشکل شده است.اگر آمریکا غنی سازی صنعتی در ایران را بپذیرد یعنی اینکه عملا پس از ده سال تلاش بی وقفه برای برچیدن برنامه هسته ای ایران به شکست خود اعتراف کرده از طرف دیگر ایران نمی تواند به این امید که پس از ده سال میتواند با خیال آسوده اورانیوم غنی شده مورد نیاز خود را تولید کند بنشیند زیرا معلوم نیست پس از پایان این مدت ادعاهای جدیدی مطرح نشود. این مشکل ناشی ازضعف توافق اولیه است که میزان نیاز ایران به اورانیوم غنی شده را  به توافق طرفین ارجاع میدهد و این در حالیست که طرف غربی معتقد است ایران اصلا نیازی به غنی سازی ندارد و میتواند سوخت مورد نیاز خود را از خارج تامین کند!

درمورد تحریم ها ایران خواستار لغو همه ی تحریم ها از جمله تحریم های شورای امنیت ظرف مدت کوتاهی است در حالی که طرف مقابل معتقد است تحریم ها به تدریج وبر اساس عمل ایران به تعهدات خود باید صورت گیرد.با اینکه نباید انتظار داشته باشیم تحریم های اساسی(تحریم نفتی و بانکی) برداشته شود اما با توجه به شرایط جدید و همکاری ایران و روسیه در دور زدن تحریم ها نرمش تاکتیکی آمریکا در این زمینه محتمل است.

شکست مذاکرات:اینکه توافقی بدست آید یا نیاید بسته به نیاز طرفین دارد.مهمترین موضوعی که باعث ورود ایران به این فرآیند شد تحریم ها و فشار اقتصادی بود که دولت بر دوش خود احساس میکرد.اما اکنون شرایط متفاوت از سال گذشته است تحولات جهانی از جمله وقایع اوکراین وتحریم روسیه توسط غرب باعث گشایش در دور زدن تحریم ها شده(که این نشانه ای از نصرت الهی است و ان تنصر الله ینصرکم)گذشت زمان نیز ثابت کرده که تحریم ها آنگونه که غرب می پنداشت فلج کننده نبوده و با وجود شدیدترین فشارها دولت از عهده ی اداره ی مملکت برآمده.بنا براین تمایل نظام به توافق کم شده و این کاملا در سفر رییس جمهور به نیویورک مشهود بود.حتما متوجه رفتار و لحن متفاوت رییس جمهور نسبت به سفر پیشین شده اید.دکتر روحانی به صراحت اعلام کرد که غرب نباید بیش ازاین انتظار نرمش از جانب ایران داشته باشد و این نوبت آنهاست که نرمش نشان دهند:"برای هر کشوری یک مرزهایی وجود دارد و اگر به آن مرز برسیم دیگر انعطاف معنا ندارد و گذشتن از آن مرز زیر پا گذاشتن حقوق ملت است" البته ممکن است وزیر خارجه موضع متفاوتی داشته باشد و هر توافقی را بهتر از عدم توافق بداند!

اما در آنطرف آمریکا تلاش زیادی خواهد کرد تا مذاکرات به توافق بیانجامد هرچند به سقف خواسته های خود نرسد .تنها گزینه و آخرین گزینه برای آمریکا مذاکره است در صورت شکست مذاکرات همه متوجه بلوف های آمریکا و اسراییل میشوند.البته این به معنی دست برداشتن آن ها از زیاده خواهی نیست.بلکه پس از توافق باید منتظر سناریوهای جدید بود طرح هایی که تکیه گاهشان بر نقاط ضعف توافق نامه است.

نکته ی پایانی: براساستوافق نامه ژنو حتی اگرتمامی تحریم های شورای امنیت لغو شوند قادر به لغو تحریم های نفتی و بانک مرکزی که اساس تحریم به شمار میروند نیست.بر اساس مصوبات سال 2010-2009 کنگره آمریکا تحریم بانک مرکزی مستقیما به مسئله مبارزه با تروریسم مربوط میشود و سایر تحریم ها نیز با مسئله ی حقوق بشر گره خورده است.و این یعنی اگر به دنبال گشایش اقتصادی به وسیله ی تعامل سازنده با جهان-بخوانیدآمریکا-باشیم باید بر سر سایر مسائل هم مذاکره کنیم.انسان عاقل پای چنین توافق نامه ای را که علاوه بر این معضلات هیچ ضمانت اجرایی محکمی ندارد امضا نمی کند. تنها امیدواریم مصلحت نظام به صندوق رای ترجیح داده شود.

این یادداشت در گفتمان نیوز منتشر شده است