چرا ما کره نمی شویم؟

ایران و کره ی جنوبی برنامه ی توسعه ی اقتصادی و صنعتی خود را تقریبا به طور همزمان شروع کردند با اینکه در سال های ابتدائی ایران وضعیت بهتری نسبت به کره ی جنوبی داشت اما در حال حاضر کره به مراتب از ما جلوتر است.علل مختلفی سبب این وضعیت شده که بی شک مهمترین عامل آن مدیریت،برنامه ریزی و سخت کوشی کره ای ها و نقصان این مشخصه ها در ایران بوده است.

اما عده ای معتقدند عمده دلیل پیشرفت کره باز بودن درها ی این کشور و تعامل گسترده با غرب و خصوصا آمریکا بوده و در عوض ایران به خاطر مسائل ایدئولوژیک خود را از این فرصت محروم کرده و عقب مانده است.صرف نظر از اینکه این دیدگاه چه قدر صحیح است در این یادداشت در پی آنیم که ببینیم آیا اساسا امکان شکل گرفتن چنین تعاملی بین ایران و غرب وجود دارد یا خیر؟ یعنی اگر ما فرضا به طور کلی دست از تمامی آرمان ها و تقابل با آمریکا برداریم آیا همانگونه که با کره رفتار شد با ما نیز می شود؟

در ابتدا باید این نکته را متذکر شد؛این که مابیاییم چند نمونه را مثل کره،ژاپن و... مثال بزنیم . بعد یک نتیجه ی کلی از آن بگیریم که بله هرکس با آمریکا ساخت پیشرفت کرد یک استقرا و برداشت پوزیتیویستی ناقص است.چرا این آقایان عربستان،مصر،یمن،آرژانتین و... مثال نمی زنند؟

چرا تبعیض

واقعیت اینست که هرکدام از این کشورها شرایط و جایگاه خاص خود را در نظام اقتصادی،اجتماعی و سیاسی بین الملل دارند بنا براین رفتار یکسانی با آن ها نخواهد شد.تا آن جا که به قدرت های بزرگ مربوط می شود حفظ هژمونی و اقتدار مهمترین مولفه در رفتار آن ها با سایرین است.در این جا تنوع رفتاری این قدرت ها با کشورهای مختلف را بر اساس پتانسیل آن کشور برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی و برهم زدن هژمونی قدرت های فعلی بررسی می کنیم.

در اینجا برخی مولفه ها که باعث ایجاد پتانسیل تبدیل شدن به یک قدرت جهانی می شود را ذکر می کنیم:

1-منابع زیرزمینی و انرژی:کشورهایی که از منابع انرژی و معادن غنی برخوردارند در ابتدا می توانند ضامن استقلال خود باشند و در وهله ی بعد این دنیای بیرون است که به آن ها احتیاج مبرم دارد.همچنین برای قدرت های بزرگ مسلط بودن بر جریان انرژی اهمیت بسزایی دارد.

2-استعداد کشاورزی:امنیت غذایی مهمترین عامل استقلال کشور هاست و بدون آن هیچ قدرتی پایدار نخواهد بود کما اینکه یکی از عوامل فرو پاشی شوروی محدویت دسترسی به گندم بود.

3-پیشینه ی تاریخی و تمدنی:تصوری که یک ملت از گذشته ی خود دارد از دو جهت حائز اهمیت است؛اول اینکه ملتی که در گذشته صاحب تمدن بوده همیشه در آرزوهای خود بازگشت به آن شوکت و قدرت را جستجو می کند و دوم اینکه قدرت های بزرگ دچار یک ترس تاریخی از این ملت اند.

4-موقعیت ژئوپولوتیک:موقعیت جغرافیایی یک کشور،این که چه قدر دسترسی به آب های آزاد وجود دارد،با چه کشورهایی همسایه است،اهمیت آن در تجارت بین الملل چه قدر است و... یکی دیگر از این مولفه هاست.برای فهم بهتر این مولفه فرض کنید کشوری مثل استرالیا از روی نقشه حذف شود چه اتفاقی می افتد؟ و آن را مقایسه کنید با چین.

5-نیروی انسانی و جمعیت: اگر یک کشورتمامی فاکتورهای پیشین را داشته باشد اما فاقد جمعیت بالا باشد هرگز طعم ابرقدرتی را نخواهد چشید.برای مثال قطر را در منطقه ی ما در نظر بگیرید اگر این کشور علاوه بر منابع انرژی که به وفور از آن برخوردار است استعداد کشاورزی ،تکنولوژی و... را هم داشت حتی به عنوان قدرت منطقه ای هم نمی توانست مطرح شود.کشورهایی مثل عراق ، عربستان و ترکیه قابل مقایسه با قطر نیستند.البته در فاکتور جمعیت باید مسائلی مثل هرم سنی،همگونی قومی و مذهبی و... را در نظر گرفت.

کره و چین

بیایید وضع کره را بررسی کنیم آمریکا از یک طرف به کره و ژاپن برای کنترل شرق آسیا و چین نیاز داشت و از جهت دیگر این کشورها فاقد منابع انرژی لازم برای فروش و در آمد زایی و کاملا در این زمینه وابسته بودند ولی باید به گونه ای روی پای خود می ایستادند تا هزینه ای برای آمریکا نداشته باشند پس باید زیر ساخت های اقتصادی و صنعتی در این کشور ها ایجاد می شد.(هر چند که دلیل اصلی پیشرفت آنها این نبوده و به همت ایشان بازمیگردد).ولی به دلیل همین وابستگی در زمینه ی انرژی و همچنین دور افتادگی جغرافیایی نمی توانند در برابر آمریکا عرض اندام کنند.در مورد چین اگر چه این کشور وارد کننده ی انرژی است اما به دلیل وسعت و موقعیت جغرافیایی اساسا قابل تحریم نیست.و مطمئنا هیچ گاه به چین کمک نخواهند کرد تا پیشرفت کند و ضمنا از رویایی مستقیم با آن هم حظر می کنند.در این مورد با ایجاد همکاری و وابستگی متقابل اقتصادی و همچنین حضور نظامی در اطراف چین سعی می کنند آن را کنترل کنند.

چرا کره نمی شویم؟

خب حالا ببینیم چرا ما برای آمریکا کره نمی شویم.ما کشوری هستیم دارای بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان،معادن غنی،مستعد کشاورزی،دارای پیشینه ی تمدنی چند هزارساله،موقعیت ژئوپلوتیک بی نظیر،جمعیت زیاد و با استعداد؛ خب اگر چنین کشوری به موقعیت علمی و تکنولوژیک (البته تکنولوژی غیر وابسته) دست پیدا کند عملا حرکت خود را برای تبدیل شدن به یک حریف سرسخت برای قدرت های حال حاضر و اشغال جایگاه آنان آغاز کرده است.بنابراین چنین کشوری با هر ایدئولوژی و هر نظام سیاسی نباید به علم و تکنولوژی بومی دست پیدا کند چه ایران باشد چه مصر چه محمدرضا پهلوی سرکار باشد چه جمهوری اسلامی.به طور کلی در منطقه ی خاورمیانه هیچ دموکراسی و پیشرفت بومی تحمل نخواهد شد چرا که در غرب به لحاظ تاریخی یک ترس عمیق که ناشی از فتوحات سابق مسلمین در اروپا است وجود دارد.